Projekty transgraniczne, to nie tylko wskaźniki, budżety, raporty i płatności. Mimo, że to nieodłączne elementy każdego z nich, to za każdym kryją się przede wszystkim konkretne idee, wartości i marzenia ludzi je realizujących, a także historie tych, którzy skorzystali na ich realizacji.

Chcemy przybliżyć Państwu część z nich poprzez „Opowieści z projektów” – cykl, w którym pokazujemy ten bardziej ludzki wymiar (ale i zwierzęcy – jak np. w odc. I) naszych wybranych projektów. Zapraszamy do lektury.

Ten drewniany kościółek, poczerniały ze starości, jest smukły i pełen wdzięku, zadziwia wyrafinowaniem i przemyślaną konstrukcją. Nieznany mistrz, który zbudował go około 250 lat temu, najprawdopodobniej nie ukończył żadnej szkoły architektonicznej, nie znał słów „barok” i „gotyk”. A jednak jego dzieło jest zachwycające.

Odzwierciedla ono wizję wszechświata naszego rodaka, absolut jego rozumienia… Dzieło to wyszło z duszy człowieka, który w swej miłości do Boga starał się stworzyć to, co najlepsze, co tylko mógł sobie wyobrazić.

Mychajło Pryimych, doktor sztuki, wykładowca Akademii Sztuk Pięknych w Użhorodzie (Ukraina), może godzinami opowiadać o drewnianej architekturze sakralnej, której poświęcił większość swojej kariery naukowej. Pasja ta zaczęła się już w dzieciństwie – w jego wsi był piękny stary kościół, obecnie już niemal kompletnie zniszczony. Dziś Mychajło dzieli się swoją wiedzą pracując jako ekspert w projekcie WoodenTreasure realizowanym wspólnie przez partnerów z obwodu zakarpackiego (UA) i województwa podkarpackiego (PL).

Kościoły te są wyjątkowe w swoich proporcjach, możemy zastosować do nich zasadę złotej proporcji – oko mistrza było tak "wyćwiczone" przez piękno natury, że miał to doskonałe wyczucie.

Wyjątkowość Zakarpacia polega na tym, że występuje tu 5 stylów architektury drewnianej - bojkowski, łemkowski, huculski, gotyk maramurski i barok. Takiej różnorodności nie znajdziemy nigdzie w Europie. Znajduje się tu ponad sto drewnianych świątyń. Wiele ciekawych zabytków położonych jest również po drugiej stronie granicy, w Polsce. Każdy z nich ma swoją historię, owianą legendami, nierozerwalnie związaną z ludzkimi losami. Zabytki te są  przedmiotem naszej dumy, ale i bólu, gdyż niszczy je nie tylko upływający czas i natura, ale i ludzkie zaniedbania.

Największymi wrogami drewnianych świątyń są ludzie, którzy je niszczą, dokonują niewłaściwych napraw, np. pokrywają je blachą. Tak pokryty kościół jest skazany na zagładę! Ludzie nie zdają sobie sprawy z wartości tego, co posiadają.

Wielu turystów podróżujących po tych przygranicznych obszarach nie zdaje sobie sprawy z ich walorów, a raczej po prostu nie wie o istnieniu pięknych i szczególnie interesujących zabytków, które się tam znajdują, takich jak zabytkowa cerkiew w Użoku z unikalnym "rzymskim" wystrojem, cerkiew św. Michała Archanioła z Szelestowa w Użhorodzie – najlepszy przykład architektury łemkowskiej na Zakarpaciu, cerkiew  strukowska w Jasinie – przykład architektury huculskiej, czy cerkwie w miejscowościach Pilipets i Bukowiec z pięknymi ikonostasami, to tak żeby wymienić tylko kilka z nich.

Kontemplowanie tego piękna, przeżywanie go, to wyjątkowe, nowe doświadczenie, które może bardzo ubogacić współczesnych ludzi, a zwłaszcza mieszkańców dużych miast. Mychajło Pryimych jest przekonany, że:

… Dla kogoś, kto żyje w otoczeniu szkła, wygładzonych powierzchni, sam naturalny materiał ma niezwykłe walory estetyczne – człowiek dostrzega jego piękno, dotyka naturalnego materiału. W dzisiejszych czasach brakuje nam tego kontaktu z naturą.

Nie mniej interesujące są historie związane z konstrukcją tych niezwykłych budowli. Na przykład niektóre kościoły budowano nie używając ani jednego gwoździa (lub jedynie drewnianych "gwoździ") w taki sposób, że wiele z nich można było później w miarę potrzeby przenosić z jednego miejsca na drugie. Samo drewno było starannie selekcjonowane i przygotowywane, tak aby zapewnić temu pozornie delikatnemu materiałowi możliwość przetrwania przez wiele stuleci.

Pomysłodawcy projektu WoodenTreasure wyznaczyli sobie za zadanie zwrócenie uwagi na te ukryte skarby Karpat. Tematyka konserwacji i wykorzystania drewnianej architektury sakralnej była omawiana podczas polsko-ukraińskich seminariów. W celu stworzenia wysokiej jakości materiałów wizualnych, wykorzystywanych później w celach promocyjnych, zorganizowano cykl imprez dla fotografów, których efektem były wspólne wystawy fotograficzne w obu krajach. Wkrótce powstaną również wirtualne wycieczki po 12 wybranych świątyniach, z których warto skorzystać, bo budowle te są zachwycające. Wszystkie te działania pozwolą mieszkańcom i turystom odkryć wartość architektury drewnianej, okazywać jej należny szacunek, wsparcie i ochronę.

Więcej informacji o projekcie WoodenTreasure można znaleźć tutaj.

Galeria

Project story - WoodenTreasure